Người hành thiền thuần thục thấy mọi sự, mọi vật đều sinh diệt không ngừng, chẳng có gì thường tồn, bất biến. Họ quán sát theo dõi mọi khía cạnh, mọi chiều hướng của sự vật, và thấy rằng chẳng có gì bền vững cả. Trong mọi tư thế đi, đứng, nằm, ngồi họ đều thấy như vậy. Chỗ nào họ nhìn đến cũng chỉ thấy khổ đau, hủy hoại mà thôi. Họ thấy thân và tâm giống như một hòn sắt nóng đỏ. Trên hòn sắt còn đang nóng đỏ, bạn có thể tìm được điểm nguội nào để sờ tay vào chăng? Năm uẩn cũng vậy, nắm chỗ nào cũng bị phỏng cả. Bởi thế, không nên dính mắc, dù đó là sự an tịnh hay định tâm đinữa. Cũng không nên nói rằng sự bình an tĩnh lặng là của tôi, hay chính là tôi. Có ý nghĩ "tôi" hay "của tôi", sẽ phát sinh ảo tưởng đau thương về tự ngã. Đó là thế giới của tham ái và si mê, một hòn sắt nóng đỏ khác.
Trong lúc thực hành, chúng ta thường có khuynh hướng nắm giữ. Coi những
kinh nghiệm đạt được là của ta, tôi.
Nếu bạn nghĩ tôi an tịnh, tôi dao động, tôi
tốt, hay tôi xấu, tôi hạnh phúc, hay tôi đau khổ, thì sự dính mắc
này là nguyên nhân của sinh thành và hiện hữu. Khi hạnh phúc chấm dứt,
đau khổ xuất hiện. Khi đau khổ chấm dứt, hạnh
phúc xuất hiện. Bạn sẽ thấy chính mình không ngừng phân vân giữa
thiên đường và
địa ngục. Đức Phật thấy rõ
điều kiện của tâm là vậy, và Ngài hiểu
rõ đó là nguyên nhân sinh thành và
hiện hữu. Tâm ở trong điều kiện đó, nên
sự giải thoát không hoàn thành được. Ngài
bèn lấy những kinh nghiệm đó và quán
xét chân tướng của chúng. Do có nắm giữ nên có sanh và tử, trở nên hân
hoan là sanh, trở nên thối chí là tử, có chết nên có sống, sinh và tử từ
thời điểm này kéo sang thời
điểm kia, kế tục nhau không dứt, như một
guồng bánh xe kéo chỉ, quay không ngừng.
Nói rồi nhà sư từ biệt ra đi, bỏ lại sau lưng người thanh niên vẫn còn đang thẫn
thờ với câu hỏi lớn trong đầu: “Mục đích chân thực của đời người, rốt cuộc là
tìm kiếm hay bỏ đi đây?”.
Nếu cây không có trái thì không ai khuấy nhiễu và do đó, không ai làm
gãy cành rơi lá. Bài học nầy thấm sâu vào tâm tư của nhà vua trên đường
ngự giá hồi cung: "Kiếp sống làm vua thật là khó khăn, phiền muộn ...
Trong trấn có một ngôi trường tiểu học. Trước đây vài năm, do giáo viên
dạy kém chất lượng, nên lượng học trò cứ ít ỏi dần. Ông hiệu trưởng rất
lấy làm đau đầu, dự định sẽ tuyển một đội ngũ giáo viên có chất lượng.
Sau đó, ông đã mời thêm các giáo viên tốt nghiệp từ trường sư phạm để
dạy tiểu học, nên thành tích của học sinh càng ngày càng cao. Bộ mặt của
trường do đó càng ngày càng khả quan hơn.
Thật khó từ bỏ dục lạc ngũ trần. Hãy xem dục lạc ngũ trần như một mẫu thịt dính ở kẽ răng. Khi lấy mẫu thịt ra bạn thấy thoải mái một lát. Có thể bạn nghĩ rằng từ giờ về sau, bạn không bao giờ ăn thịt nữa, vì ăn thịt mắc răng khó chịu lắm. Nhưng lần sau ngửi thấy mùi thịt thơm ngon, bạn không thể nào kềm chế được. Bạn lại ăn nữa và lại mắc răng lần nữa. Khi bị mắc răng bạn phải khươi nó ra lần nữa và bạn lại cảm thấy dễ chịu lần nữa. Nhưng sự thoải mái này chỉ có thể kéo dài một thời gian cho đến khi bạn lại ăn thịt lần nữa. Chuyện là như vậy đó. Dục lạc ngũ trần cũng thế thôi. Khi dính vào sẽ thấy đau khổ, khi buông ra sẽ thấy dễ chịu.
Tâm chỉ là một điểm đơn giản, nhưng là
trung tâm của vũ trụ. Tâm chúng ta chẳng khác nào người chủ, và các cảm
giác chẳng khác nào những người khách đến ngụ
trong nhà ta một thời gian. Hãy tìm hiểu kỹ những du khách này. Hãy
làm quen với những bức tranh sống động do họ
vẽ, và những câu chuyện hấp dẫn do họ kể. Hãy ngoan ngoãn theo họ,
nhưng nhớ đừng rời khỏi chỗ ngồi của bạn, vì
ngoài chiếc ghế bạn đang sử dụng không còn
chiếc ghế nào quanh đấy nữa. Nếu bạn tiếp tục
giữ chỗ ngồi, rồi chào mừng từng vị khách khi họ
đến, nghĩa là luôn luôn giữ chánh
niệm, chuyển tâm đến những người hiểu biết,
tỉnh thức thì những người khách khác cuối cùng sẽ không
đến nữa. Nếu bạn thực sự chú ý đến họ, họ sẽ
đến với bạn bao nhiêu lần nữa, chuyện trò với họ, bạn sẽ hiểu rõ
từng người một. Chắc chắn cuối cùng tâm bạn sẽ an
định.
